NZ Human Rights Commission - Accessible HTML Document

 

‘O ou āiā tatau fa’aletagata faigaluega a’o e ma’itaga

Your rights as a pregnant worker - Samoan

‘O le ā le fa’ailoga tagata i le tagata o ma’itaga?

E maua so’u totogi o aso mālōlō mai le galuega?

‘O le tulāfono

‘O le fa’ailoga tagata i tagata ma’itaga o se itu’aiga o fa’ailoga tagata i lalo o le Tulāfono o ‘Aiā Tatau Fa’aletagata. E ono solitulāfono se fale faigaluega pe’ā fa’ailoga tagata i se tasi lava o le ‘aufaigaluega po’o se tasi ‘olo’o talosaga mai mo se galuega ona ‘ua ma’itaga po’o o le masalomia e ono ma’itaga i le lumana’i.

E mafai ona tupu le fa’ailoga tagata pe’ā:

E lē fa’atagaina se fale faigaluega e fesiligia se tagata e ono maua se galuega pe o ma’itaga, po’o fuafua e fia maua ni tamaiti i le lumana’i.

“Sa ‘ou faigaluega fa’ataimi atoa i se fale‘aiga/pa pia mo se taimi e sili atu i le tausaga ae ou ma’itaga loa.Sa ‘ou ma’i mo nai aso, ona ou fo’i lea, ae siaki atu le lisi fa’asolo o galuega ‘ua sui la’u sifi i le na’o le valu (8) itulā fa’atasi i le vaiaso. Na latou fai mai o lea ‘ua ou faigaluega fa’avaitaimi, e aunoa ma se lapata’iga na tu’u mai ia te a’u. Na latou fai mai o lo’u ma’itaga lea ‘ua ou fa’ama’ima’i so’o ai ma e lē lelei se va’aiga i se tama’ita’i ma’itaga i tua o le pa pia.” 

E ono fa’ailoga tagata atu ‘iā te ‘oe ona o lou ma’itaga pe‘āfai ‘ua ‘e:

Faiga fa’aitu’au

‘Olo’o fai mai le Tulāfono e puipuia au āiā tatau i lalo o le tulāfonoina pe‘āfai o ‘e ma’itaga. Mo se fa’ata’ita’iga, e ono tu’u atu ni itūlā faigaluega fetaui mo ‘oe po’o se kāpaka talafeagai i le taimi o lou ma’itaga

Aso mālōlō mo le failele mai le galuega 

‘Āfai ‘ua foufou atu i le taliaina po’o le vaetamaina o se pepe ma ‘ua e ‘ausia vaega uma o tulaga fa’atagaina, e te ono maua fa’amanuiaga o le totogi atu o aso mālōlō mo le failele ma le tausiga o le pepe ma le malu puipuia o lau galuega. E aofia ai ma lou to’alua po’o lau pa’aga i fa’amanuiaga nei

Aso mālōlō totogi mo le failele mai le galuega

‘Afai ‘ua atoa le ono masina pe sili atu fo’i o e faigaluega i se kamupani ma ‘ua e ‘ausia tulaga e maua ai fa’amanuiaga, e ono mafai ona ‘e mauaina se totogi e o’o i le 14 vaiaso mo aso malolo totogi mo le failele mai le galuega. E mafai fo’i ona maua lou totogi fa’alevaiaso mo se vaitaimi pito maualuga ‘ua fa’atulagaina.

Fa’aopoopoga o aso mālōlō e lē totogia.

‘Afai na e faigaluega i se fale faigaluega lava e tasi mo le 12 masina po’o le sili atu fo’i ma e ‘ausia tulaga fa’aauau o fa’amanuiaga, e ono mafai ona e mauaina aso mālōlō e lē totogia e o’o atu i le 52 vaiaso.

‘O ā aso mālōlō e lē totogia?

‘O le uiga o aso mālōlō e lē totogia, o le taofia lea o lau galuega se’i e toe fo’i atu po’o le tu’uina atu o se isi galuega e tutusa ma lau gluega sa e iai. ‘O le lē taofia o le galuega a le tagata faigaluega ‘olo’o ‘ave aso mālōlō ona o le failele ma le va’aiga o le pepe e ono solitulāfono i le fa’ailoga tagata ona o le ma’itaga.

Pau le fa’atagana i le vaega lea ona e lē mafai e le fale faigaluega ona taofiofi le avanoa talu ai o se galuega tāua tele ma le ‘autū i le fa’agaioiga o galuega.

‘Aso mālōlō fa’apitoa.

‘E ono mafai ona ‘ave ni ou aso mālōlō fa’apitoa e o’o atu i le 10 aso e lē totogia mo ni mafua’aga e fa’atatau i lou ma’itaga.  

Mo nisi fa’amatalaga e uiga i aso mālōlō mo failele ma le va’aiga o le pepe, fa’afeso’ota’i le Matagaluega o le Laipa, telefoni faifua 0800 20 90 20 po’o le asiasi i le upega o feso’ota’iga www.ers.dol.govt.nz/parentalleave.

“Na fesiligia a’u e la’u pule pe ou te taliaina le si’itaga ‘olo’o fuafuaina. Na ma fa’atalanoaina le avanoa fou ma fa’atulaga matāti’a o lona fa’atinoga. Na ‘ou ma’itaga mulimuli ane i le tausaga ma tofia ai loa se isi tagata faigaluega i le avanoa. Ina ‘ua ‘ou fesili pe ‘aiseā, ae ta’u mai ia te ‘au ona ‘ua ‘ou ma’itaga ma e ono o’u fa’amavae”

‘O le ā sau mea e fai i le fa’ailoga tagata.

‘Afai ‘ua e mafaufau ‘ua fa’ailoga tagata ia te ‘oe ona o lou ma’itaga:

Fa’amatalaga Tete’e: E ui ina matou taumafai e tu’u fa’atasia lenei fa’amatalaga i lona sa’o e gata mai ai, e le tatau ona fa’aaogaina o se fautuaga fa’aletulāfono.